روماتیسم مفصلی از جمله بیماری‌های خود ایمنی است. برای درک مکانیسم آن باید بدانید که بدن ما سیستم دفاعی خاصی دارد که به واسطه آن در برابر تهاجم میکروب‌ها با تولید پادتن‌ها از خود دفاع می‌کند. اگر به دلایلی که هنوز کاملا شناخته نیست، همین سیستم دفاعی بعضی از سلول‌های بدن خودمان را غریبه و مهاجم تشخیص دهد بر علیه آنها آنتی‌بادی یا پادتن تولید می‌کند که به سلول‌ها حمله کرده و موجب آسیب آنها می‌شود. در روماتیسم مفصلی هم سیستم ایمنی به سلول‌های بدن، بخصوص سلول‌های بعضی از مفاصل، بویژه مفاصل دست، ران، زانو و لگن حمله کرده و موجب تغییراتی در آنها می‌شود.
علت اصلی بروز این بیماری، عوامل ژنتیکی است. به طوری که سیستم بدنی فرد بیمار دچار نقصی می‌شود که نمی‌تواند عوامل خارجی را به خوبی تشخیص دهد. بر این اساس این عوامل خارجی از میکروب و ویروس گرفته حتی استرس که امروزه مردم ما با آن بشدت درگیر هستند، به راحتی وارد بدن فرد می‌شود. در این حالت سیستم ایمنی بدن قصد دارد نسبت به این عوامل خارجی واکنش نشان دهد اما به عوامل خودی حمله می‌کند که در نتیجه روماتیسم مفصلی در بافت‌های مفاصل به وجود آمده و ایجاد مشکل می‌کند
در خصوص عوامل محیطی، گفتن این نکته ضرورت دارد که عفونت‌های ویروسی، میکروبی و نیز استرس‌های هیجانی باعث تحریک بیماری و بروز آن می‌شود. یکی از عوامل مهم و بسترساز ابتلا به این بیماری، مصرف سیگار است. به بیان دیگر اگر کسی زمینه ژنتیکی ابتلا به این بیماری را داشته باشد، مهم‌ترین توصیه‌ای که برای پیشگیری از این بیماری به وی داده می‌شود، مصرف نکردن سیگار است زیرا مصرف دخانیات روند بروز بیماری و تخریب مفاصل را تشدید می‌کند.
